Een mooie herfstige zaterdag middag en 90 aandachtig luisterende mensen…voor een praatje over huidafwijkingen bij stoma. Op 11 november mocht ik voor de stomavereniging in Kapelle een praatje geven over huidafwijkingen bij stoma. In mijn dagelijkse praktijk kom ik vaker huidproblemen op en rond het stoma tegen.
Gelukkig is in Nederland zorg voor huidafwijkingen bij stoma goed geregeld en werken verschillende zorgverleners goed met elkaar samen. De Stoma verpleegkundigen zijn heel goed opgeleid. Zij zijn eigenlijk de Schipholtorens die ervoor zorgen dat de patiënten bij problemen op de juiste baan landen. Een goede richtlijn met duidelijke afspraken geeft hun hierbij de juiste richting. Ik heb de presentatie die ik gegeven het toegevoegd aan de blog. Ik zal hieronder wat meer uitleg geven zodat de presentatie meer voor zichzelf gaat spreken.
Huidafwijkingen bij stoma komen voor. De huid heeft een aantal belangrijke functies, ze beschermt ons en regelt onze temperatuur. De huid bepaalt ook wie we zijn en hoe we er uit zien. Een huid is echter nooit gemaakt om een stoma te herbergen. Ook een darm is niet gemaakt om een stoma te zijn. Deze tegennatuurlijke functie kan tot huidafwijkingen bij stoma leiden.
Problemen bij huidafwijkingen bij stoma.
Er zijn een aantal problemen die kunnen ontstaan:
- Irritatie van de huid rond het stoma: contact dermatitis, op basis van irritatie of op basis van een allergische reactie op het materiaal
- Necrose van de huid
- Infecties
- Bloedingen
- Ulceraties
- Metastasen
Irritatie van de huid
Irritatie van de huid rond het stoma.
Peristomale dermatitis is een vorm van contact dermatitis. Dermatitis betekent eczeem, dat is roodheid op de huid die droog, nattend of schilferend kan zijn. Het jeukt en het brandt. Er zijn 2 verschillende oorzaken waarom de huid met deze ontstekingsreactie reageert: de huid voelt zich geïrriteerd of is allergisch voor een van de producten die je op de huid gebruikt of plakt. Dit onderscheid is aan de buitenkant niet te zien.
Contact dermatitis
Niet allergische contact dermatitis is een gevolg van pesten van de huid. De huid raakt beschadigd door herhaaldelijk contact met irriterende stoffen zoals ontlasting, urine, of te agressieve producten waarmee je de huid reinigt. Het vaak verwijderen van het plakkend deel van het stoma materiaal beschadigt de huid. De stomaverpleegkundige kan je hierin adviezen geven om deze huidafwijkingen bij stoma te voorkomen.
Corticosteroïden
Bij irritatie eczeem is er geen allergische reactie. Het ontstaat al gevolg van een samenspel van factoren. Je moet er ook wel een beetje gevoelig voor zijn en je moet de huid ook herhaaldelijk irriteren. We kennen het allemaal bij baby’s, de ene zijn billetjes zijn nu eenmaal gevoeliger dan de andere. Om en niet-allergische contactdermatitis te behandelen is het belangrijk om de oorzaak van de huidreactie op te sporen. We kunnen namelijk geen testen uitvoeren, want een irritatie laat geen sporen na die we terug kunnen vinden.
Het is belangrijk om goed te kijken waar de oorzaak zit en daarin veranderingen aan te brengen. De stomaverpleegkundige speelt hierin een belangrijke rol. Daarnaast moet de huid goed behandeld worden met corticosteroïden. Corticosteroïden zijn de hormooncrèmes. Deze hebben helaas een slechte naam, maar als je ze op de juiste wijze gebruikt dan is er weinig tot geen kans op bijwerkingen. Voor informatie over hormooncrèmes klikt u hier.
Op de plaats onder het stoma is het natuurlijk niet mogelijk om een crème te smeren omdat dan de plak niet meer plakt. In plaats daarvan schrijven we dan corticosteroïd lotion, op alcohol basis, of gel, op water basis voor. Deze doen wel even pijn als je ze aanbrengt. Als de irritatie maar langdurig genoeg is dan kan pseudoverrucose ontstaan. Dat ziet er niet alleen niet prettig uit, het voelt ook niet prettig aan. Ook gebruik van stoma materiaal wordt heel moeilijk. Gelijk is deze huidafwijkingen bij stoma met goede aanpassingen en eenvoudige behandelingen goed te behandelen.
Allergische contact dermatitis
Allergische contact dermatitis is veel lastiger. Bij een allergische contact dermatitis ontstaat er in het afweersysteem een reactie tegen bepaalde stofjes die op de huid terecht komen. Het afweersysteem maakt hier tegen een reactie en zal dat stofje ook onthouden en bij elk contact weer reageren. Als je bijvoorbeeld allergisch bent aan nikkel, dan zal je altijd reageren als je nep-oorbellen of een horloge met nikkel draagt. Draag je dit niet, dan is er niks aan de hand.
Deze vorm van eczeem of dermatitis kunnen we goed testen. Hiervoor plakken we stofjes op de rug en automatisch zal het lichaam reageren als het in het geheugen van het afweersysteem zit. Als er een plekje opkomt dan tellen we het nummertje en weten we waarop je allergisch reageert.
Omdat het geheugen van je afweersysteem dit onthoudt is genezing niet mogelijk. Je moet het desbetreffende stofje vermijden en een zoektocht naar alternatieven met je stomaverpleegkundige starten. Daarnaast moet je ook het eczeem behandelen met corticosteroïd lotion of gel.
Necrose van de huid heb ik gelukkig nog nooit gezien. Mocht dit ontstaan dan kunnen we met goede wondverzorging het probleem proberen op te lossen.
Folliculitis
Infecties van huid kunnen voorkomen. Dat is ook vrij logisch omdat er contact is met ontlasting en urine en het onder de plak het vochtig en warm is. Al bij al een goede voedingsbodem voor gisten en bacteriën. De hygiëne maatregelen worden door de stomaverpleegkundige besproken. Maar dat kan niet altijd een infectie voorkomen! Infecties zijn pijnlijk en geven jeuk. Ook stomaverzorging is moeilijk en lekkage kan optreden.
Folliculitis is een ontsteking van de haarwortelzakjes. Dat is pijnlijk en jeukt. We kennen dit beeld goed van huidziekten op het lichaam. Hardhandig verwijderen van de plak, onvoorzichtig scheren en langdurig gebruik van corticosteroïden kunnen dit veroorzaken. Een kweek geeft duidelijkheid wie de verwekker is en dan antibiotica in een lotion of in tabletvorm gestart worden.
Candida
Een overgroei van schimmels (candida), kan ontstaan op de warme en donkere plaats onder de stomahuidplaat. Herhaaldelijk gebruik van antibiotica, suikerziekte, een verminderde weerstand verhogen de kans op een candida infectie.
Bloedingen
Bloedingen kunnen optreden door hypergranulatie. Hypegranulatie is te snel en te veel werkend herstel weefsel. Bij het herstellen van een wonde gaan in de huid eerst de bloedvaten snel groeien en meer worden. Dit om zuurstof en bouwstoffen naar de wonde te brengen zodat deze hersteld kan worden. Soms gaat dat proces te hard te werk en krijg je snel bloedende bloedvaten kluwens op de huid. De wonden ontstaan door herhaaldelijke beschadigingen van de huid (of het stoma) door het gebruikte materiaal door chronisch contact met de ontlasting of soms ook door een reactie op hechtmateriaal. Hypergranulatie maakt het moeilijk om het stoma materiaal goed te laten hechten. Hypergranulatie kan goed behandeld worden. Ook beschadigingen van het stoma zelf kunnen bloedingen geven.
Zweertjes
Ulceraties zijn wonden of zweertjes. Zweertjes kunnen ontstaan als materiaal niet goed past. In zeldzame gevallen kan een huidziekte pyoderma gangrenosum hiervan de oorzaak zijn. Dit is een zeldzame huidziekte die bij 1-5% van de IBD patiënten voorkomt. Het begint met een klein puistje dat erg pijnlijk is en uitgroeit tot grote zeer pijnlijke wonden. Het gaat heel snel dus vroeg aan de bel trekken is essentieel. De behandeling gebeurt in een team waar zowel de internist, de chirurg, de stomaverpleegkundige als de dermatoloog onderling goed samenwerken.
In zeldzame gevallen zien we metastasen. Dit is het geval als het stoma geplaatst is na een operatie wegens darmkanker. Je kan het zien als er wondjes zijn die niet genezen en steeds groter worden of als er uitgroeisels ontstaan.
Verkleuringen van de huid deze zijn vaak onschuldig maar zien er een beetje vreemd uit.
Al met al is de stomazorg in Nederland goed geregeld. Trek aan de bel: uw stomaverpleegkundige kent de weg en weet hoe u te helpen. De firma’s hebben goede producten en veel informatie en kunnen bij problemen voor alternatieven en hulpmiddelen zorgen. Klik hier voor een link naar de stomavereniging.
