Er zijn verschillende soorten behandeling tegen psoriasis. Al deze behandelingen onderdrukken de ontstekingsreactie. Ze kunnen de oorzaak van psoriasis niet wegnemen. Geen enkele therapie kan de huidziekte definitief genezen. Behandelingen kunnen de klachten tijdelijk onderdrukken. Door de klachten te behandelen heeft de aandoening minder impact op de kwaliteit van leven en het dagelijks functioneren.
In verreweg de meeste gevallen zal de psoriasis weer terugkomen. Bij de meeste mensen komt de psoriasis na ongeveer een half jaar terug. Bij iets meer dan 10% komt de aandoening sneller terug. Minder dan 5% heeft na 5 jaar geen last meer. Een ieder moet voor zichzelf afwegen of hij/zij een behandeling wilt.
Bij de keuze voor het soort behandeling wordt vooral gekeken naar de ernst van de klachten, de uitgebreidheid van de psoriasis, het soort, de plaats, de klachten en in welke mate men last heeft. Voor mensen met weinig last is lokale therapie voldoende. Zwaardere behandelingen worden gebruikt bij ernstiger vormen van psoriasis.
Er zijn 3 soorten behandeling:
- Het insmeren van de plekken (lokale therapie)
- Behandeling met ultraviolet licht (lichttherapie)
- Behandeling met tabletten of capsules, of injecties (of een infuus) worden toegedien (systemische therapie).
De eerste keuze is smeren met een lokaal middel. Als dit niet voldoende werkt dan kan lichttherapie gestart worden. Als volgende stap kan een behandeling met tabletten of injecties gestart worden.
a. Zelfzorg
Het regelmatig invetten van de huid met een vette crème is goed voor de huid. Ook het gebruik van badolie is goed voor de huid. Hierdoor komen de schilfers gemakkelijker van de huid los. Hierdoor kunnen de lokale middelen beter in de huid doordringen en hun werk doen.
Krabben kan leiden tot het ontstaan van nieuwe psoriasisplekken of het verergeren van bestaande plekken. Emotionele stress speelt bij veel patiënten een rol. Dit is de reden waarom ontspanning (vakantie) een gunstige invloed heeft op deze huidziekte.
Tips voor de lichaamsverzorging:
- Douche niet te lang en niet te warm
- Vermijd zeep. Gebruik liever badolie
- Probeer eens een bad met (dode zee) zout of zemelen
- Wrijf de huid niet droog, maar dep de huid droog
- Smeer de huid in met vaseline na het baden of douchen (vermindert de jeuk).
- Zorg dat de huid koel blijft
- Bij jeuk kan een ice pack worden gebruikt om de huid te koelen
- Zorg voor korte nagels
- Draag 's nachts handschoenen (minder beschadigingen)
- Haal zoveel mogelijk schilfers van de huid voordat je een zalf of crème smeert
- Wees voorzichtig met (chemische) producten. Draag handschoenen
- Smeren op de rug: borstel met lange steel
- Draag een beschermende onderkleding (vetvlekken)
- Draag het liefst katoenen kleding
- Ga het liefst naar een vaste kapper en een vaste pedicure
- Geniet verstandig van de zon en vermijd verbranding.
b. Lokale theapie
Er zijn verschillende medicijnen voor de lokale behandeling. Ook de dosis van de medicijnen is verschillend. Welk medicijn voorgeschreven wordt hangt af van de plaats is, de ernst van de psoriasis en de toestand van de huid. Er zijn verschillende medicijnen die aan een zalf, crème, gel, lotion of schuim toe te voegen zijn. Dan komt het medicijn alleen daar waar het nodig is en niet elders in het lichaam (zoals bij pillen of injecties).
De lokale middelen worden 1 à 2 keer per dag op de plekken gesmeerd. Het geeft relatief weinig bijwerkingen op organen. Hierdoor kan de lokale therapie door veel mensen gebruikt worden. Een nadeel is dat men alle plekjes dagelijks moet insmeren. Ook kunnen er vlekken op de kleren ontstaan.
Een lokale behandeling wordt gebruikt bij kleinere psoriasis plekken. Of het wordt gebruikt als aanvullende behandeling. Bij mensen met ernstige psoriasis werkt het meestal onvoldoende. De keuze voor het middel is afhankelijk van de conditie van de huid en de plek op het lichaam.
Voor de droge, schilferige psoriasisplekken gebruikt men bij voorkeur een zalf of een vette crème. Een gel kan ook op het lichaam gebruikt worden. Het heeft als voordeel dat het makkelijker uit te smeren is dan een vette zalf. Op de behaarde hoofdhuid of bij psoriasis inversa is een zalf moeilijker uit te wassen. Hier gaat de voorkeur uit naar een lotion, een gel of een uitwasbare crème.
De meest gebruikte lokale medicijnen zijn dermatocorticosteroïden en calci(po)triol. Er zijn ook minder gebruikte medicijnen zoals dithranol (plantaardig), koolteer (steenkool), salicylzuur (een medicijn dat schilfers losmaakt) en lokale calcineurine remmers. Vaak worden deze middelen naast elkaar gebruikt.
1. Dermatocorticosteroïden
Dermatocorticosteroïden zijn de meest gebruikte middelen tegen psoriasis. Zij zijn gemaakt uit het bijnierschorshormoon, een product dat het lichaam zelf aanmaakt. Dermatocorticosteroïden worden afgebroken door het lichaam waardoor de werking tijdelijk is.
Zij remmen de ontsteking (roodheid). Daarnaast remmen ze ook de celdeling in de opperhuid en knijpen ze de kleine bloedvaatjes dicht. Zij werken daardoor ontsteking- en jeuk remmend. Dermatocorticosteroïden nemen de oorzaak niet weg, maar kunnen de verschijnselen helpen bestrijden. Het gebruik ervan is niet meer weg te denken uit de behandeling van huidziekten. Door het gebruik hiervan is de kwaliteit van leven sterk verbeterd.
Dermatocorticosteroïden worden toegepast in lotion, crème, zalf , schuim of gel. Of onder een pleister of verband, zodat ze beter werken. Zij worden ingedeeld in 4 klassen. Bij psoriasis werken alleen de sterk en zeer sterk werkende dermatocorticosteroïden. Als de psoriasis in de plooien of in het gelaat aanwezig is worden lagere klassen gebruikt. Bij lichte vormen wordt een zwak of matig sterk middel (klasse 1 en 2) voorgeschreven.
- Klasse 1: zwak
- Hydrocortison acetaat 1%
- Klasse 2: matig sterk
- Clobetason butyraat 0,05%
- Flumetason pivalaat 0,02%
- Hydrocortison butyraat 0,1%
- Triamcinolon acetonide 0,1% (crème)
- Klasse 3: sterk
- Triamcinolon acetonide 0,1% (zalf)
- Betamethason dipropionaat 0,05%
- Betamethason valeraat 0,1%
- desoximetason 0,25%
- Fluticason propionaat 0,005% (zalf)
- Fluticason propionaat 0,05% (crème)
- Momethason furoaat 0,1%
- Klasse 4: zeer sterk
- Clobetasol propionaat 0,005%
De werkzaamheid hangt af van welk corticosteroïd gebruikt wordt, de toedieningsvorm en de toestand van de huid. Zalven helpen over het algemeen beter dan crèmes. Crèmes zijn op hun beurt wat effectiever dan lotions. Aan de lokale preparaten kunnen stoffen toegevoegd worden. Dit zijn onder andere salicylzuur, ureum en vitamine D. Hierdoor kan het dermatocorticosteroïd beter in de huid doordringen en de ontsteking bestrijden.
Het is beter om niet te wachten tot de psoriasis ernstig is om te beginnen smeren. Het is beter om gelijk in te grijpen bij de eerste tekenen en te smeren tot de psoriasis weg is. Hierdoor is de psoriasis sneller onder controle. Als de psoriasis actief is (rode jeukende huid) moet men 1 maal daags een dermatocorticosteroïd smeren op de plekken om de klachten te onderdrukken (opstartfase). Daarna mag afgebouwd worden (afbouwfase). Eventueel tot een onderhoudsfase of tot het stoppen van het gebruik. Bij hardnekkige psoriasis plekken kan occlusie therapie toegepast worden.
Veel mensen zijn bang voor de bijwerkingen van dermatocorticosteroïden. De bekende bijwerkingen zijn: verdunning van de huid, puistjes rond de mond, striae, bloeduitstortingen, witte plekken, haargroei, atopisch cataract, verbergen van een infectie en groeivertraging. Dermatocorticosteroïden worden al 50 jaar gebruikt. Over het ontstaan en het voorkomen van bijwerkingen is veel bekend. Uit wetenschappelijk onderzoek is gebleken dat bij het juiste gebruik er geen of hooguit tijdelijke bijwerkingen kunnen ontstaan. Deze ontstaan alleen bij langdurig gebruik van hoge klasse dermatocorticosteroïden.
2. Vitamine D preparaten.
Voor de behandeling van psoriasis kunnen 2 preparaten gebruikt worden: calcipotriol en calcitriol. Deze vitamine-D-preparaten zijn sinds 1990 op de markt. Het zijn de meest voorgeschreven medicijnen tegen psoriasis. Ze remmen voornamelijk de celdeling en verminderen de ontsteking.
De plekken worden twee maal per dag ingesmeerd. Het effect duurt lang: 2-4 weken. Eerst vermindert de schilfering, daarna worden de plekken vlakker. Ten slotte wordt ook de roodheid minder. De meest voorkomende bijwerking is de irritatie van de huid (gezicht en plooien). Soms moet de behandeling enige tijd worden onderbroken.
Bij gebruik van vitamine D preparaten op grote huidoppervlakten of bij langdurig gebruik, is er een kleine kans dat er nierstenen ontstaan. Een volwassene moet daarom minder dan 100 gram calcipotriol (< 200 gr calcitriol) per week smeren. Op langere termijn zijn deze preparaten veilig.
3. Combinatiepreparaten calcipotriol en betamethason.
De combinatie calcipotriol en betamethason is op de markt als Dovobet® gel en Enstilar® schuim. Dovobet® zalf is uit patent en als generiek middel te verkrijgen. Calcipotriol remt de deling van de huidcellen en betamethason brengt de ontsteking tot rust. De combinatie werkt goed. Het preparaat is geschikt als onderhoudsbehandeling. In het begin smeert men 1 maal per dag en als de psoriasis verbetert, dan kan de frequentie verminderd worden.
Omdat betamethason/calcipotriol een klasse 3 dermatocorticosteroïd bevat, mag het niet in het aangezicht gebruikt worden. Ook is betamethason/calcipotriol niet bedoeld voor huidplooien. De huid is op deze plekken dunner. Het is ook niet voor geschikt voor gebruik op grote oppervlakten. Het behandelde gebied mag niet afgedekt worden.
Meestal worden eerst de psoriasisplekken minder schilferig en kan de roodheid daardoor meer opvallen. De roodheid verdwijnt vaak wat later. Ook kan de jeuk binnen enkele weken minder worden. De meeste mensen verdragen het middel goed. Soms kan wat jeuk, een branderig gevoel of wat roodheid ontstaan. Dit kan van de psoriasis zelf zijn. Wetenschappelijk onderzoek toont aan dat bij juist gebruik er geen bijwerkingen optreden. De praktijk bevestigt dit.
De maximale dosis is 100 gram gel per week. Gebruikt men meer dan 100 gram per week, dan kan dat leiden tot een verhoging van het kalkgehalte in het bloed. Het is verstandig na gebruik van deze medicatie overmatige blootstelling aan de zon te vermijden. Dit geldt ook voor blootstelling aan UV-stralen door middel van een zonnebank of bij lichttherapie. Bij zwangerschap of borstvoeding wordt het middel afgeraden.
Betamethason/calcipotriol zalf
Betamethason/calcipotriol zalf was het eerste combinatie middel op de markt . Het is een vette zalf. Het is geschikt voor psoriasis op het lichaam.
Betamethason/calcipotriol gel
Het is geschikt voor langdurig gebruik (tot 52 weken). Op advies mag men langer doorsmeren. Betamethason/calcipotriol gel is beschikbaar in een flacon en in een applicator. Betamethason/calcipotriol gel is kleur- en geurloos. Het trekt snel in de huid en plakt niet. De kans op vlekken in de kleding is niet groot.
Betamethason/calcipotriol gel kan zowel op het lichaam als op de behaarde hoofdhuid gebruikt worden. Men gebruikt het een maal daags. Op het lichaam mag gedurende 8 weken gesmeerd worden, op de hoofdhuid gedurende 4 weken. Binnen een week worden de psoriasis plekken minder rood en schilferig.
Betamethason/calcipotriol schuim
De schuim komt uit een handige spuitbus. Het ziet er uit als witte sneeuwachtige vlokjes. Het geeft een dunne witte laag. De spuitbus moet buiten het zicht en het bereik van kinderen en huisdieren bewaard worden. Het schuim kan vetvlekken in de kleding en het beddengoed geven. Om vlekken te voorkomen kan men onderkleding dragen die op 60 graden kan gewassen worden. De schuim is niet geschikt voor het behandelen van psoriasis op de hoofdhuid.
Combinatie preparaten van dermatocorticosteroïden met salicylzuur worden ook vaak gebruikt. Salicylzuur werkt in op de hoornlaag van de huid. Salicylzuur verweekt de verdikkingen en maakt de schilfers los. Hierdoor kunnen andere lokale medicijnen of UV licht dieper in de huid binnendringen en hun werk doen. Salicylzuur wordt bij psoriasis gebruikt in een sterkte van 5%. Meestal als gel, crème of zalf.
4. Teerpreparaten
Teer is een van de oudste geneesmiddelen. Koolteer wordt vervaardigd uit steenkool en wordt al meer dan een eeuw gebruikt voor de behandeling van psoriasis. Teer is een oud en beproefd middel tegen psoriasis. Teer remt de ontsteking en de celdelingen. Teer heeft het voordeel dat er nauwelijks bijwerkingen optreden. Sommige mensen zijn allergisch voor teer. Er kunnen ook ontstekingen van de haarzakjes ontstaan.
Er zijn een aantal nadelen aan het gebruik van teer. Teer heeft een doordringende geur en geeft hardnekkige vlekken. Tijdens het gebruik ervan moet men er rekening mee houden dat de huid gevoeliger is voor zonlicht. Teer wordt gebruikt in zalf, emulsie, crèmes, zepen, badolie en shampoo.
In Nederland wordt het bijna niet meer gebruikt. In sommige dagbehandelcentra wordt nog de ‘Goeckermann therapie’ toegepast. Dit is een combinatie van teerpreparaten en belichting met ultraviolet B stralen.
5. Ditranol
Dithranol (cignoline) is een product dat gemaakt is uit planten. Dit middel wordt dat al heel lang met succes bij psoriasis vulgaris gebruikt. Het remt de celdelingen. Het middel wordt het meeste gebruikt in crème vorm.
Tijdens een dagbehandeling kan de ditranol therapie toegepast worden. De psoriasisplekken worden ingesmeerd met dithranol en de omgeving wordt beschermd met zinkzalf of vaseline. Dit is noodzakelijk, omdat de gezonde huid kan verbranden. De zalf blijft de gehele dag op de huid. Het wordt daarna afgewassen. De behandeling begint met een lage concentratie. Vervolgens wordt de concentratie verhoogd. De psoriasisplekken verdwijnen meestal na 4 tot 6 weken.
Bij de tweede methode wordt de dithranol op de psoriasisplekken aangebracht en er na 15 tot 20 minuten afgewassen. Daarna wordt de huid ingesmeerd met vaseline. Deze methode is bijna net zo effectief als de eerste. Het heeft als voordeel dat je de rest van de dag klaar bent. Het nadeel is dat het de huid kan irriteren en het geeft vlekken . Maar het grootste voordeel is dat de psoriasis niet meteen weer terugkomt. De behandeling wordt tegenwoordig vooral in dagbehandelcentra of tijdens opname toegepast. Er zijn geen ernstige bijwerkingen.
6. Calcineurine inhibitoren
Calcineurine remmers werken ontstekingsremmend. Ze zijn vooral werkzaam tegen psoriasis in het gelaat, in de genitaal streek en in de pooien. Op andere plaatsen zijn de middelen minder effectief.
7. Salicylzuur
Salicylzuur werkt in op de hoornlaag van de huid. Het verweekt de verdikkingen en maakt de schilfers los. Hierdoor kunnen medicijnen of UV licht dieper in de huid binnendringen en hun werk doen. Het wordt gebruikt in een sterkte van 5% (gel, crème of zalf).
8. Drie staps behandeling van psoriasis op het behaarde hoofd
Bij psoriasis zitten er vaak ook schilfers op de hoofdhuid. Als er een dikke laag schilfers is, dan moeten die eerst worden verwijderd. Anders kunnen de actieve bestanddelen de hoofdhuid niet goed bereiken.
Stap 1: het losweken van de schilfers
Als je last hebt van dikke schilfers dan moet je die eerst verwijderen. De dikke schilfers houden het inwerken van de medicijnen op de hoofdhuid tegen. Hierdoor kan de actieve stof de huid niet bereiken. De schilfers laten los nadat ze ’s nachts zijn losgeweekt met zalf (cetomacrogolzalf of lanettezalf). Deze wordt voorgeschreven. Er zitten geen werkzame bestanddelen in. De hoofdhuid word ingesmeerd en goed gemasseerd. Het beddengoed en kussen moet goed beschermd worden tegen het vet.
Stap 2: het uitwassen van de haren
’s Ochtends zijn de schilfers (grotendeels) losgeweekt zijn. Deze kunnen met uitgekamd worden. Men moet proberen de hoofdhuid niet te beschadigen. Met een flinke hoeveelheid shampoo wast men dan het haar. Tenslotte kan het haar nog een keer gewassen worden met een shampoo voor psoriasis (bijvoorbeeld Denorex shampoo). Deze verwijdert ook vet en schilfers en bevat ook teer en menthol, tegen de jeuk.
Stap 3: de actieve behandeling van de hoofdhuid
Nadat de haren zijn gewassen en uitgespoeld kan de hoofdhuid behandeld worden met medicijnen. De lotions bevatten als actief bestanddeel meestal corticosteroïden. Er zijn ook lotions met andere middelen, zoals calcipotriol of teer. Deze middelen zijn gemakkelijker aan te brengen als het haar nog nat is. Men dient ongeveer net zoveel shampoo te gebruiken als met een normale shampoo. Dit moet goed over de hele hoofdhuid verdeeld worden. Niet uitspoelen daarna. De lotions werken goed als de schilfers zijn verwijderd.
Als er veel schilfers zijn moet de psoriasis iedere dag behandeld worden. Wanneer de patiënt een paar dagen achter elkaar het hoofd behandelt dan zijn de meeste schilfers weg. Stap 1 kan dan achterwege gelaten worden. Komen er weer schilfers terug, dan begint men opnieuw met stap 1. Het hangt van de ernst van de psoriasis af hoe vaak dit moet. Bij de meeste patiënten treedt er al na 2 weken een verbetering op. Bijwerkingen zien we niet of nauwelijks. We zien soms plaatselijk irritatie of roodheid door de teershampoo, maar deze zijn niet hinderlijk.
Producten voor het behaarde hoofd
Corticosteroïd lotion, gels, schuim en shampoo:
- R/ Solutio triamcinoloni spirituosa composita FNA. (klasse 2) R/ Locoid scalplotion en Locoid crelo. (klasse 2)
- R/ Topicorte lotion (o/w emulsie 15/60/120 g) (klasse 3)
- R/ Betnelan scalplotion 30/100 g. (klasse 3) en emulsie
- R/ Diprosone scalplotion 100 ml. (klasse 3) R/ Dermovate scalplotion 50 ml (klasse 4)
- R/ Clarelux schuim (clobetasol propionaat) 100 g (klasse 4)
- R/ Clobex shampoo (clobetasol propionaat) 125 ml (klasse 4) R/ Diprolene gel (klasse 4)
Vitamine D-analogen:
- Calcipotriol lotion
Combinatie preparaat corticosteroid en vitamin D-analoog:
- Dovobetgel
Salicylzuur:
- Salycylzuur 10% in lanettezalf met CetiolV
Cetiol V:
- Cetomacrogolzalf met 25% CetiolV
- Cetiol V en corticosteroid
- Triamcinolon acetonide 0.1% in lanettezalf met CetiolV
Salicylzuur en corticosteroïd:
- Triamcinolon acetonide 0.1%/salicylzuur 2% oplossing
- Triamcinolon acetonide 0.1%/salicylzuur 5% in lanettecreme
- Triamcinolon acetonide 0.1%/salicylzuur 5% in basis van lanettecreme
- Triamcinolon acetonide 0.1%/salicylzuur 5% in smeersel
- Triamcinolon acetonide 0.1%/salicylzuur 5% in vaseline lanettecreme
- Triamcinolon acetonide 0.1%/salicylzuur 5% in hoofdzalf
- Triamcinolon acetonide 0.1%/salicylzuur 10% in basis van lanettecreme
- Triamcinolon acetonide 0.1%/salicylzuur 10% in hoofdzalf Desoximetason 0.25%/salicylzuur 3% emulsie Desoximetason 0.25%/salicylzuur 3% lotion Desoximetason 0.25%/salicylzuur 5% emulsie Desoximetason 0.25%/salicylzuur 5% lotion Desoximetason 0.25%/salicylzuur 10% emulsie Desoximetason 0.25%/salicylzuur 10% lotion
- Clobetasol 0.05%/salicylzuur 5% liniment
- Clobetasol 0.05%/salicylzuur 10% liniment
Koolteer:
- Koolteeroplossing 100mg/g in lanettezalf
- Koolteeroplossing 200mg/g in lanettezalf
- Koolteeroplossing 200mg/g in vaseline crème
- Koolteeroplossing 200mg/g in paraffine lotio capitis
Koolteer en corticosteroïd:
- Triamcinolon acetonide 0.1%/koolteeroplossing 10% in vaseline lanettecreme
Salicylzuur en teer:
- Koolteeroplossing 10%/salicylzuur 10% in lanettezalf
Salicylzuur en teer en corticosteroïd:
- Koolteeroplossing 10%/ Triamcinolon acetonide 0.1%/salicylzuur 10% in lanettezalf
c. Lichttherapie
Veel patiënten ervaren positieve effecten van blootstelling aan zonlicht. Vanuit dit gegeven is de lichttherapie ontwikkeld. Lichttherapie onderdrukt de ontstekingsreactie en remt de celdeling.
Er zijn 2 vormen van lichttherapie: Uv-B en PUVA. Uv-B (ultraviolet B) is een straling met een golflengte tussen de 280 en 320 nanometer. PUVA staat voor Uv-A in combinatie met een medicijn: ‘psoralen’. Deze therapie wordt de laatste jaren bijna niet meer toegepast. De bestraling gebeurt met een lamp, een lichtapparaat of een lichtcabine. Uv-B-therapie kan poliklinisch, in dagbehandelcentra of thuis worden toegepast.
Lichttherapie wordt gegeven aan mensen die slecht reageren op lokale therapie of heel veel psoriasisplekken hebben. Vaak wordt het hele lichaam behandeld. Het is ook mogelijk een beperkt gedeelte bloot te stellen.
Bij 63 tot 75% van de gevallen verbetert de psoriasis met 90% binnen de 20 weken. Het aantal benodigde behandelingen per kuur om een goed resultaat te bereiken verschilt per persoon. Niet bij iedereen is lichttherapie effectief. Uv-B therapie is een symptomatische behandeling. Na een rustperiode van 3 tot 6 maanden kan psoriasis terugkomen.
Niet iedereen komt in aanmerking voor behandeling met Uv-B. Denk aan mensen die al eerder zijn behandeld (bijwerkingen) kregen, mensen met een overgevoeligheid voor licht of met ziekten waardoor zij een verhoogd risico op huidkanker. Lichttherapie is ook niet meer verstandig als patiënten al vaak lichttherapie hebben gehad.
Tijdens de Uv-B lichttherapie staan patiënten in een cabine of worden de handen en/of de voeten belicht in een bak. In de eerste behandelsessie wordt kortdurend belicht. Geleidelijk aan wordt de belichtingsduur opgevoerd. Lichttherapie duurt gemiddeld tussen de 6 en 12 weken. Het is niet verstandig om langer langer te geven. Enerzijds omdat langdurig lichttherapie de kan op veroudering en huidkanker toe doet nemen. Anderzijds omdat er gewenning optreedt waardoor de behandeling steeds minder effectief is.
Bij lichttherapie kunnen tijdens de behandeling of jaren na de behandeling bijwerkingen optreden. Tijdens de behandeling kunnen roodheid, verbranding, een droge huid met jeuk, een koortslip en een oogontsteking ontstaan. Bij langdurige behandeling (300 of meer behandelingen) kan de huid vroegtijdig verouderen en is de kans op huidkanker verhoogd. Extra zonnebaden of langdurige blootstelling van de huid aan de zon wordt tijdens Uv-B therapie sterk afgeraden.
d. Systemische therapie
Als psoriasis uitgebreid is, niet meer goed reageert op lokale therapie of snel terugkomt na het stoppen van lichttherapie, dan kan systemische medicatie (tabletten of injecties) overwogen worden. Afhankelijk van de soort systemische therapie, remt deze vorm van psoriasisbehandeling de celdeling, de ontstekingsactiviteit, het afweersysteem als geheel of een deel ervan.
Er zijn 5 soorten medicijnen die systemisch kunnen worden gegeven:
- methotrexaat
- ciclosporine
- acitretine
- fumaraten
- apremilast
- biologicals
Ook kinderen kunnen een behandeling met systemische medicatie krijgen. Studies hebben laten zien dat kinderen effectief en veilig behandeld kunnen worden. Ook oudere patiënten die andere medicijnen gebruiken en andere aandoeningen hebben kunnen veilig medicijnen gebruiken, mits er met de andere medicatie rekening gehouden wordt.
1. Methotrexaat
Dit middel remt de celdeling in de huid. Het is een zeer effectief middel tegen psoriasis. Bekende bijwerkingen zijn een tekort aan bloedcellen en beschadiging van de lever. Methotrexaat (MTX) wordt voornamelijk gebruikt voor de behandeling van ernstige vormen van psoriasis.
2. Ciclosporine
Dit is een middel dat zeer werkzaam is om afstoting bij transplantatie van organen tegen te gaan. Ciclosporine werkt ook goed om psoriasis te onderdrukken. Helaas kan ciclosporine nierschade geven.
3. Acitretin
Dit is een van vitamine A afgeleide stof die bij psoriasis wordt gebruikt. Bij vrouwen die in verwachting zijn, kan dit middel ernstige beschadiging van de ongeboren vrucht veroorzaken.
4. Fumaarzuur
Fumaarzuur heeft een gunstige effect op het afweersysteem bij psoriasis. Het remt tevens de celdeling van de opperhuidcellen.
5. Apremilast
Apremilast remt het enzym PDE4 (fosfodiesterase 4) dat van nature aanwezig is in ontstekingscellen. Bij psoriasis is dit enzym te actief, waardoor de immuuncellen teveel stoffen aanmaken die de ontstekingen in het lichaam aanwakkeren.
e. Biologicals
Biologicals zijn kunstmatige gemaakte lichaamseigen eiwitten die een effect hebben op het verstoorde afweerproces bij psoriasis. Biologicals binden zich aan bepaalde ontstekingseiwitten die een belangrijke rol spelen in het ontstaan van psoriasis. Door binding aan deze eiwitten wordt de functie van de T-cellen geremd waardoor er geen psoriasis ontstaat. Biologicals worden ingedeeld naar het ontstekingseiwit waarop zij hun werking of beter gezegd hun remming op uitoefenen. Zij verschillen onderling in de werkzaamheid, bijwerkingenprofiel, de dosis en de dosisfrequentie.
De volgende biologicals zijn in Nederland geregistreerd voor de behandeling van matige en ernstige vormen van psoriasis:
TNF remmers
TNF betekent “Tumor Necrosis Factor” . Deze groep biologicals werken doordat ze het ontstekingseiwit TNF blokkeren.
- Adalimumab
- Etanercept
- Certolizumab pegol
- Infliximab
IL-12/IL-23 remmers
IL staat voor Interleukine, een ontstekingseiwit. Deze groep biologicals binden zich aan interleukine 12 en 23 eiwitten.
- Ustekinumab
IL-17 remmers
Deze biologicals werken doordat ze de activiteit van Interleukine-17 neutraliseren; dit ontstekingseiwit komt in grotere hoeveelheden voor bij psoriasis.
- Secukinumab
- Ixekizumab
- Brodalumab
IL-23 remmers
De nieuwste generatie biologicals remmen het eiwit interleukine 23, dat een sleutelrol speelt bij het ontstaan van psoriasis
- Guselkumab
- Risankizumab
- Tildrakizumab
Biosimilar
Een biosimilar is een biological die nagemaakt is. Dit is toegestaan omdat het patent van de originele biological is verlopen. Een biosimilar is qua werkzaamheid en bijwerkingen nagenoeg gelijk aan het origineel middel.
De volgende biosimilars zijn in Nederland beschikbaar:
- Benepali ® (etanercept)
- Inflectra ® (infliximab)
- Remsima ® (infliximab)
